Samowola budowlana

Wraz z rokiem 1995 r. do prawa budowlanego został wprowadzony art. 48, każda samowola budowlana zostanie ukarana rozbiórką. Tym prawem parlament chciał wypowiedzieć wojnę osobom, które bardzo często rozpoczynały budowę bez pozwolenia, a w trakcie procesu budowlanego starały się o pozwolenie na budowę. Przyczyną uchwalenia nowego prawa było również wykrycie w 1994 r. ok. 25 tys. samowoli budowlanych. Dzięki temu prawu ilość samowoli budowlanych spadła w 2017 r. do ok. 2 tys. Każda z nich zakończyła się rozbiórką obiektu, który powstał niezgodnie z prawem. Prawo budowlane nie wskazuje definicji samowoli budowlanej, jednakże są to wszelkie prace budowlane, które są prowadzone niezgodne z aktualną literą prawa. Podstawowym naruszeniem prawa budowlanego będzie rozpoczęcie budowy bez wymaganego pozwolenia na budowę lub zgłoszenia albo rozpoczęcia budowy mimo sprzeciwu organu architektoniczno-budowlanego. Przed rozpoczęciem robót budowlanych należy ustalić, jakiej dokumentacji, pozwoleń potrzebujemy przed rozpoczęciem prac budowlanych. Decyzje w sprawie naszego obiektu budowlanego będzie podejmować inspektor nadzoru budowlanego. W razie wykrycia samowoli budowlanej zostaną zastosowane przepisy od 48 do 49b ustawy Prawo budowlane.

Co grozi za samowolę budowlaną

Najgorszą konsekwencją samowoli budowlanej jest przymus rozbiórki inwestycji na koszt budującego. Nakaz rozbiórki może się odnosić również wyłącznie do tej części budowli, która została wybudowana niezgodnie z prawem. Część budowli, która została wybudowana niezgodnie z prawem, może być rozebrana, jeśli pozostała część może niezależnie funkcjonować. W innym wypadku cały obiekt budowlany będzie musiał zostać rozebrany. Rozbiórką budowli zostaje obciążony zarówno inwestor, jak i właściciel lub osoba zarządzająca budowlą. W przypadku nagminnego uchylania się od obowiązku inspektor nadzoru budowlanego może zlecić rozbiórkę na koszt inwestora. Inspektor dokonuje tego poprzez procedurę wpłaty zaliczki na poczet wykonania zastępczego.

Samowola budowlana a więzienie

Z art. 90 ustawy o Prawie budowlanym wynika, iż samowola budowlana stanowi przestępstwo w rozumieniu prawa budowlanego. W skrajnym przypadku może zostać nałożona na osoby odpowiedzialne kara pozbawienia wolności do lat 2. Organ nadzoru budowlanego w przypadku rażącego naruszenia prawa oraz odmowy wykonania rozbiórki, zobowiązany jest do poinformowania organów ścigania o popełnieniu przestępstwa. Te normy prawne nie podlegają wykonaniu w przypadku, gdy w wyniku określonych działań istnieje możliwość zalegalizowania samowoli budowlanej. Z chwilą legalizacji samowoli budowlanej przestają obowiązywać wszelkie sankcje karne z nią związane.

Legalizacja samowoli budowlanej

W przypadku stwierdzenia przez organ architektoniczno-budowlany ma kompetencję do zalegalizowania samowoli budowlanej. W takim przypadku podmiot, który dopuścił się samowoli budowlanej poniesie konsekwencje finansowe. Obiekt budowlany zostanie w takim przypadku uznany za wybudowany w zgodzie z obowiązującym prawem. Aby można było mówić o legalizacji samowoli budowlanej, trzeba spełnić łącznie dwa warunki:

• zgodność z miejscowym planem zagospodarowania przestrzennego,
• zgodność z technicznymi przepisami prawa budowlanego, które pozwalają stwierdzić zgodność budowli ze stanem prawnym.

W takim przypadku organ architektoniczno-budowlany wyda postanowienie o wstrzymaniu robót budowlanych, aby można było przeprowadzić działania, mające na celu zalegalizować budowę. Jeśli inwestycja nie będzie w stanie spełnić łącznie tych przesłanek, to niemożliwym staje się przeprowadzenie procesu legalizacji samowoli budowlanej. 

Procedura legalizacji samowoli budowlanej

Dokumentacja, którą musi przedłożyć inwestor to:

• zaświadczenie odpowiedniego organu o tym, iż przeprowadzana budowa jest zgodna z miejscowym planem zagospodarowania przestrzennego,
• jeśli nie ma uchwalonego miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego dla danej nieruchomości, to wymagana jest decyzja o warunkach zabudowy i zagospodarowania przestrzennego,
• 4 egzemplarze projektu budowlanego wraz z wszelkimi potwierdzeniami, które są wymagane w przypadku takiej dokumentacji,
• tytuł do dysponowania nieruchomością na cele budowlane

Złożenie całej dokumentacji traktuje się jak rozpoczęcie procedury o pozwolenie na budowę lub zgłoszenie budowy oraz wznowienie robót budowlanych. Niedotrzymanie terminów wiąże się z przywróceniem nakazu rozbiórki obiektu budowlanego. 

Koszt legalizacji samowoli budowlanej

Organ nadzoru budowlanego na podstawie postanowienia jest w stanie ustalić wysokość opłaty legalizacyjnej. Po uiszczeniu stosownej opłaty zostanie wydana decyzja zatwierdzająca projekt budowlany na wznowienie robót budowlanych lub wydanie np. pozwolenia na użytkowanie. Do obliczenia wysokości opłaty legalizacyjnej stosuje się art. 59f ust. 1 oraz art. 49 ust. 2, który mówi o stosownym podwyższeniu opłaty. W przypadku, gdy inwestycja nie wymaga pozwolenia na budowę, a jedynie zgłoszenia, to koszt będzie wynosił od 2,5 tys. do 5 tys. zł. W przypadku, gdy było wymagane pozwolenie na budowę, opłata może sięgnąć 50 tys. zł. Na zapłacenie opłaty legalizacyjnej inwestor ma 7 dni od zaistnienia stosownej sytuacji.

Odwołanie w sprawie samowoli budowlanej

Organem pierwszej instancji jest Powiatowy Inspektorat Nadzoru Budowlanego. Od decyzji organu pierwszej instancji można odwołać się do Wojewódzkiego Inspektoratu Nadzoru Budowlanego, gdy jest on organem pierwszej instancji, należy odwołać się do głównego inspektoratu nadzoru budowlanego. Samowola budowlana nie podlega przepisom o przedawnieniu, co oznacza, iż w każdym czasie poniesiemy jej konsekwencje. Kary związane z samowolą budowlaną są bardzo dotkliwe, dlatego trzeba bardzo dobrze przeanalizować sytuację przed rozpoczęciem wymarzonej inwestycji.